بیماری پوکی استخوان تشخیص و درمان آن

پوکی استخوان یا استئوپروز، بیماری‌ای است که در آن بافت استخوانی تراکم خود را از دست داده و استخوان‌ها ضعیف، شکننده و مستعد شکستگی می‌شوند. این بیماری به خصوص در افراد مسن و به ویژه در زنان بعد از یائسگی شایع است. پوکی استخوان بدون علائم خاصی رخ می‌دهد و ممکن است تا زمانی که شکستگی اتفاق نیفتاده، فرد از وجود آن بی‌خبر باشد. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان اغلب در نواحی مانند ستون فقرات، لگن و مچ دست رخ می‌دهد و می‌تواند زندگی فرد را با محدودیت‌های جدی مواجه کند.

پوکی استخوان یک بیماری شایع و خطرناک است که به‌ویژه در سنین بالاتر افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به شکستگی‌های دردناک و کاهش تحرک شود. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرده و تراکم استخوان‌ها را حفظ کند. سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب، ورزش منظم و عدم مصرف سیگار و الکل می‌تواند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک کند.

در نهایت، توجه به علائم و تغییرات بدن و مراجعه به پزشک برای بررسی وضعیت استخوان‌ها به‌ویژه در سنین بالا اهمیت بسیاری دارد. پوکی استخوان با انجام اقدامات پیشگیرانه و پیگیری درمان قابل کنترل است و می‌توان از عوارض شدید آن جلوگیری کرد.

علت بیماری پوکی استخوان

علت اصلی پوکی استخوان، از دست رفتن تدریجی بافت استخوانی به مرور زمان است. استخوان‌ها به طور مداوم در حال ساخت و بازسازی هستند؛ اما در سنین بالا، فرآیند از دست دادن بافت استخوانی از ساخت آن بیشتر می‌شود و همین امر باعث کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شود. عوامل متعددی می‌توانند در بروز پوکی استخوان نقش داشته باشند که برخی از آنها عبارتند از:

1. ژنتیک: افرادی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
2. تغییرات هورمونی: کاهش سطح استروژن در زنان بعد از یائسگی و کاهش سطح تستوسترون در مردان می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوانی شود.
3. رژیم غذایی نامناسب: مصرف کم کلسیم و ویتامین D، که برای سلامت استخوان‌ها ضروری هستند، می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود.
4. عدم فعالیت بدنی: افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند. ورزش منظم به خصوص تمرینات مقاومتی، به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند.
5. مصرف الکل و دخانیات: مصرف بیش از حد الکل و سیگار می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان شود.
6. برخی بیماری‌ها و داروها: بیماری‌هایی مانند روماتیسم مفصلی، پرکاری تیروئید و مصرف طولانی‌مدت برخی داروها (مانند کورتیکواستروئیدها) نیز می‌توانند تراکم استخوانی را کاهش دهند.

فیلم توضیحات خانم دکتر سارا جعفری در مورد پوکی استخوان 

علائم پوکی استخوان

پوکی استخوان یا استئوپروز بیماری خاموشی است که به تدریج باعث کاهش تراکم و ضعف استخوان‌ها می‌شود. این بیماری معمولاً در مراحل اولیه علائمی ندارد و اغلب تا زمانی که یک شکستگی رخ دهد، تشخیص داده نمی‌شود. با این حال، برخی علائم ممکن است نشان‌دهنده پوکی استخوان پیشرفته باشند:

1. شکستگی‌های مکرر: شکستگی در اثر ضربات خفیف یا حتی بدون ضربه مشخص، یکی از نشانه‌های اصلی پوکی استخوان است. این شکستگی‌ها بیشتر در استخوان‌های مچ دست، لگن و ستون فقرات رخ می‌دهند.
2. کاهش قد: کاهش قد به‌تدریج و حدود چند سانتی‌متر به دلیل فشردگی یا فروپاشی مهره‌ها در ستون فقرات رخ می‌دهد.
3. کمردرد مزمن: درد مداوم یا شدید در ناحیه کمر و پشت می‌تواند نشانه شکستگی‌های کوچک و متوالی مهره‌ها باشد.
4. خمیدگی ستون فقرات: به مرور زمان، تغییر در ساختار ستون فقرات به دلیل ضعف استخوان‌ها می‌تواند منجر به قوز یا خمیدگی غیرطبیعی پشت شود.
5. کاهش استقامت و ضعف عمومی: کاهش تراکم استخوان می‌تواند به ضعف بدنی کلی و کاهش تعادل منجر شود، که خطر سقوط و شکستگی را بیشتر می‌کند.
6. نازک شدن ناخن‌ها و شکنندگی آنها: هرچند نازک شدن ناخن‌ها به طور مستقیم نشانه پوکی استخوان نیست، اما ممکن است به دلیل کمبود کلسیم مرتبط باشد.

اگرچه پوکی استخوان علائم اولیه مشخصی ندارد، اما تشخیص زودهنگام از طریق تست تراکم استخوان می‌تواند به جلوگیری از عوارض شدید کمک کند.

تشخیص بیماری پوکی استخوان

تشخیص پوکی استخوان معمولاً از طریق آزمایش‌های مختلف انجام می‌شود که به پزشک کمک می‌کند تا میزان تراکم استخوان‌ها را بررسی کند. برخی از روش‌های تشخیصی رایج شامل موارد زیر است:

1. آزمایش تراکم استخوان (دنسیتومتری استخوان): یکی از متداول‌ترین روش‌های تشخیص پوکی استخوان است. این آزمایش با استفاده از تکنولوژی DXA، میزان تراکم استخوان در نواحی مختلف بدن مانند لگن و ستون فقرات را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج این آزمایش به صورت امتیاز T ارائه می‌شود؛ به طوری که امتیاز پایین‌تر از منفی 2.5 نشان‌دهنده پوکی استخوان است.
2. آزمایش خون و ادرار: آزمایش خون و ادرار می‌تواند به تشخیص عواملی مانند سطح کلسیم، ویتامین D و هورمون‌های مرتبط با سلامت استخوان‌ها کمک کند.
3. پزشکی تصویربرداری: در برخی موارد پزشک ممکن است از رادیوگرافی یا سی‌تی اسکن برای بررسی وضعیت استخوان‌ها استفاده کند.

درمان پوکی استخوان

درمان پوکی استخوان بسته به شدت بیماری و شرایط بیمار می‌تواند شامل تغییرات در سبک زندگی، مصرف دارو و گاهی اوقات روش‌های درمانی خاص باشد. برخی از روش‌های درمانی رایج عبارتند از:

1. رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D برای تقویت استخوان‌ها ضروری است. کلسیم ماده معدنی اصلی برای ساختار استخوان‌هاست و ویتامین D به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند. مصرف منابع کلسیم مانند لبنیات، سبزیجات برگ سبز تیره و منابع ویتامین D مانند ماهی‌های چرب و قرار گرفتن در معرض نور خورشید، می‌تواند به بهبود وضعیت استخوان‌ها کمک کند.
2. مکمل‌های کلسیم و ویتامین D: در صورتی که رژیم غذایی به تنهایی نیازهای کلسیم و ویتامین D بدن را برآورده نکند، پزشک ممکن است مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را تجویز کند. این مکمل‌ها به افزایش تراکم استخوان‌ها و کاهش خطر شکستگی کمک می‌کنند.
3. داروهای تجویزی: داروهای متعددی برای درمان پوکی استخوان وجود دارد که می‌توانند با کاهش تخریب استخوان و افزایش تولید بافت استخوانی، روند بیماری را کندتر کنند. برخی از این داروها شامل موارد زیر است:
   • بیس‌فسفونات‌ها: این داروها معمولاً برای کاهش از دست دادن تراکم استخوان تجویز می‌شوند و شامل داروهایی مانند آلندرونات و ریسدرونات هستند.
   • هورمون درمانی: در زنان پس از یائسگی، هورمون درمانی می‌تواند به جلوگیری از کاهش تراکم استخوان کمک کند. این درمان ممکن است شامل استروژن و یا هورمون‌های جایگزین باشد.
   • داروهای تنظیم‌کننده هورمون‌ها: داروهایی مانند رالوکسيفن، که اثرات استروژن را در استخوان‌ها تقلید می‌کنند، می‌توانند در افزایش تراکم استخوان مؤثر باشند.
   • داروهای جدیدتر: داروهایی مانند دنوسوماب و تری‌پاراتاید نیز برای درمان پوکی استخوان در بیمارانی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، تجویز می‌شوند.
4. ورزش و فعالیت بدنی: ورزش منظم و مناسب می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و بهبود تعادل کمک کند. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، تمرینات با وزنه، یوگا و تمرینات تعادلی از مهم‌ترین تمرینات برای تقویت استخوان‌ها هستند. این ورزش‌ها نه‌تنها به افزایش تراکم استخوان کمک می‌کنند بلکه خطر سقوط و شکستگی را نیز کاهش می‌دهند.
5. ترک سیگار و کاهش مصرف الکل: سیگار و الکل می‌توانند تراکم استخوان را کاهش دهند. ترک سیگار و کاهش مصرف الکل می‌تواند به بهبود سلامت استخوان‌ها کمک کند.

پیشگیری از پوکی استخوان

پیشگیری از پوکی استخوان می‌تواند از دوران کودکی آغاز شود و شامل مراقبت‌های پیشگیرانه در سراسر زندگی باشد. برخی از اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر است:

• تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D در دوران رشد و بزرگسالی به تشکیل استخوان‌های قوی و سالم کمک می‌کند.
• فعالیت بدنی منظم: تمرینات مقاومتی و ورزش‌هایی که بر استخوان‌ها فشار وارد می‌کنند، به افزایش تراکم استخوان کمک می‌کنند و می‌توانند از کاهش آن در سنین بالاتر جلوگیری کنند.
• چکاپ منظم: انجام تست‌های منظم تراکم استخوان و آزمایش‌های پزشکی می‌تواند به شناسایی زودهنگام پوکی استخوان کمک کند.
• مصرف محدود الکل و عدم مصرف سیگار: همان‌طور که ذکر شد، الکل و سیگار باعث کاهش تراکم استخوان می‌شوند، بنابراین پرهیز از آن‌ها می‌تواند در پیشگیری مؤثر باشد.

سبک زندگی سالم برای مقابله با پوکی استخوان

یک سبک زندگی سالم شامل رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم، مدیریت استرس و خواب کافی، برای سلامت استخوان‌ها بسیار اهمیت دارد. استرس زیاد و عدم خواب کافی می‌تواند هورمون‌هایی مانند کورتیزول را افزایش دهد که در درازمدت به تراکم استخوان آسیب می‌رساند. بنابراین مدیریت استرس و خواب مناسب نیز به طور غیرمستقیم بر سلامت استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد.

تأثیر پوکی استخوان بر کیفیت زندگی

پوکی استخوان می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد. شکستگی‌های مکرر، کاهش تحرک و دردهای مزمن ناشی از پوکی استخوان می‌تواند فعالیت‌های روزمره را مختل کرده و فرد را وابسته به کمک دیگران کند. همچنین ممکن است اعتمادبه‌نفس فرد کاهش یابد و او از انجام فعالیت‌های اجتماعی خودداری کند. بنابراین، درمان و مدیریت پوکی استخوان برای حفظ کیفیت زندگی بسیار اهمیت دارد.

درمان بیماری پوکی استخوان در تبریز

دکتر سارا جعفری، فوق تخصص روماتولوژی در تبریز، با تخصص و تجربه در تشخیص و درمان پوکی استخوان، خدمات متنوعی به بیماران ارائه می‌دهد. ایشان پس از انجام معاینات دقیق و بررسی نتایج آزمایش‌های مربوط به تراکم استخوان (دنسیتومتری) و ارزیابی عوامل خطر مرتبط با پوکی استخوان، برنامه درمانی متناسب با شرایط هر بیمار را تنظیم می‌کند.

دکتر جعفری از روش‌های دارویی مدرن مانند بیس‌فسفونات‌ها، دنوسوماب و تری‌پاراتاید برای جلوگیری از تخریب بافت استخوان و افزایش تراکم آن بهره می‌گیرد. همچنین، برای بیماران توصیه‌های تغذیه‌ای ویژه‌ای با تاکید بر مصرف کلسیم و ویتامین D و راهکارهای مناسب ورزشی جهت تقویت استخوان‌ها ارائه می‌دهد.

در کلینیک روماتولوژی دکتر سارا جعفری، مراقبت‌های مداوم و پیگیری منظم انجام می‌شود تا از بهبود شرایط بیمار اطمینان حاصل شود و کیفیت زندگی آنها حفظ گردد. دکتر جعفری همچنین با استفاده از دانش به‌روز و مشاوره در زمینه تغییر سبک زندگی، به بیماران کمک می‌کند تا از پیشرفت بیشتر پوکی استخوان جلوگیری کنند.

رزرو و نوبت دهی: نوبت دهی متخصص روماتولوژی در تبریز

تلفن : ۰۴۱۳۳۲۷۳۲۶۳