بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (MS)

بیماری مولتیپل اسکلروزیس که به اختصار ام‌ اس (MS-Multiple sclerosis) نامیده می‌شود، یک بیماری خودایمنی مزمن است که به سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز و نخاع حمله می‌کند. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به پوشش محافظ فیبرهای عصبی به نام میلین حمله می‌کند و باعث آسیب یا تخریب آن می‌شود. این تخریب باعث اختلال در انتقال پیام‌های عصبی بین مغز و دیگر بخش‌های بدن می‌گردد. در نتیجه، فرد دچار علائم عصبی، حرکتی، بینایی و شناختی می‌شود.

ام‌اس یک بیماری پیچیده با الگوهای پیشرفت متنوع است. برخی بیماران دوره‌هایی از بهبود و تشدید علائم دارند که به آن نوع عود کننده-فروکش کننده (RRMS) گفته می‌شود، در حالی‌که در نوع پیش‌رونده (PPMS یا SPMS) علائم به تدریج بدتر می‌شوند. شروع این بیماری اغلب در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد، ولی می‌تواند هر سنی را درگیر کند. شدت بیماری و الگوی آن در هر فرد متفاوت است و پیش‌بینی روند بیماری همواره آسان نیست.

علائم رایج بیماری ام‌اس (MS)

علائم ام‌ اس به شدت و محل آسیب‌های عصبی بستگی دارد. برخی از بیماران تنها علائم خفیف و گذرا دارند، در حالی‌که در دیگران این علائم می‌تواند زندگی روزمره را به طور جدی مختل کند. در ادامه به برخی از شایع‌ترین علائم بیماری ام‌اس اشاره می‌کنیم:

خستگی مفرط یکی از رایج‌ترین علائم است که ممکن است حتی با استراحت هم برطرف نشود.
مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی یا درد چشم در هنگام حرکت از جمله علائم اولیه بیماری است.
احساس گزگز، بی‌حسی یا مورمور شدن در اندام‌ها، به‌ویژه در دست‌ها و پاها.
ضعف عضلانی یا گرفتگی عضلات که می‌تواند راه رفتن یا انجام کارهای روزمره را دشوار کند.
اختلال در تعادل و هماهنگی حرکات که ممکن است به زمین خوردن منجر شود.
مشکلات شناختی مانند اختلال در حافظه، تمرکز یا پردازش اطلاعات.
تغییرات خلق و خو مانند افسردگی یا اضطراب.
مشکلات مثانه یا روده که ممکن است شامل تکرر ادرار، بی‌اختیاری یا یبوست باشد.
اختلال در تکلم یا بلع در مراحل پیشرفته بیماری.

با توجه به نوسان در شدت بیماری، این علائم ممکن است در دوره‌هایی شدید و سپس بهبود یابند. بنابراین، پیگیری مداوم علائم و ارتباط نزدیک با پزشک متخصص برای کنترل بیماری بسیار مهم است.

علت بیماری ام‌ اس (MS) چیست؟

علت دقیق بیماری ام‌ اس هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمنی در بروز این بیماری نقش دارند. در ادامه برخی از عوامل مؤثر در بروز این بیماری را بررسی می‌کنیم:

نقش ژنتیک: افرادی که دارای سابقه خانوادگی ام‌اس هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. البته ام‌اس یک بیماری وراثتی مستقیم نیست، اما وجود ژن‌هایی خاص می‌تواند خطر بروز بیماری را افزایش دهد.
عوامل محیطی: زندگی در مناطق با نور خورشید کم (نواحی شمالی زمین) و کمبود ویتامین D می‌تواند احتمال ابتلا به ام‌اس را بیشتر کند. برخی مطالعات نیز به نقش مصرف دخانیات، استرس زیاد، و برخی ویروس‌ها مانند ویروس اپشتین بار (EBV) اشاره کرده‌اند.
پاسخ خودایمنی بدن: در بیماری ام‌اس، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به میلین (پوشش محافظ اعصاب) حمله می‌کند و باعث تخریب آن می‌شود. دلیل این پاسخ غیرطبیعی هنوز مشخص نیست، اما یکی از مهم‌ترین عوامل بروز این بیماری به شمار می‌رود.
عوامل عفونی: برخی پژوهش‌ها احتمال نقش برخی ویروس‌ها در تحریک سیستم ایمنی را بررسی کرده‌اند. ویروس اپشتین‌بار، ویروس هرپس انسانی نوع ۶ (HHV-6) و برخی عفونت‌های مزمن به عنوان محرک‌های احتمالی شناخته می‌شوند.

در نهایت، هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد تا علت دقیق این بیماری و راهکارهای پیشگیری بهتر مشخص شوند.

روش‌های تشخیص بیماری ام‌ اس (MS)

تشخیص بیماری ام‌اس به دلیل تشابه علائم آن با سایر بیماری‌های عصبی ممکن است دشوار باشد. پزشکان برای تشخیص دقیق از ترکیبی از روش‌ها استفاده می‌کنند. مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی عبارتند از:

تصویربرداری MRI: یکی از مؤثرترین روش‌ها برای مشاهده ضایعات در مغز و نخاع است. این اسکن می‌تواند نواحی تخریب‌شده میلین را نشان دهد.

نمونه‌گیری از مایع نخاعی (LP): بررسی مایع مغزی-نخاعی می‌تواند نشان‌دهنده حضور آنتی‌بادی‌های خاص و التهابات مرتبط با ام‌اس باشد.

تست‌های پتانسیل تحریک‌شده (Evoked Potentials): این آزمایش‌ها بررسی می‌کنند که چگونه مغز به محرک‌های حسی مثل صدا یا نور پاسخ می‌دهد.

آزمایش خون: گرچه آزمایش خون به تنهایی قادر به تشخیص ام‌اس نیست، ولی می‌تواند سایر بیماری‌های مشابه را رد کند.

ارزیابی بالینی و شرح حال بیمار: معاینه عصبی و ارزیابی علائم توسط پزشک متخصص، به تشخیص کمک می‌کند.

تشخیص سریع و زودهنگام می‌تواند تأثیر زیادی بر کنترل بیماری و کاهش آسیب عصبی در آینده داشته باشد.

روش‌های درمان بیماری ام‌ اس MS

اگرچه هنوز درمان قطعی برای ام‌اس وجود ندارد، اما درمان‌هایی وجود دارد که می‌توانند روند پیشرفت بیماری را کند کرده، حملات را کاهش داده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشند. روش‌های درمان به طور کلی شامل موارد زیر هستند:

درمان دارویی تعدیل‌کننده بیماری (DMTs): این داروها با تنظیم پاسخ سیستم ایمنی، از آسیب بیشتر به اعصاب جلوگیری می‌کنند. برخی از این داروها شامل اینترفرون بتا، گلاتیرامر، فینگولیمود، ناتالیزومب و اوکرلیزومب هستند.

درمان علائم: برای مدیریت علائمی مانند اسپاسم عضلانی، درد، خستگی یا مشکلات ادراری، داروهای جداگانه‌ای تجویز می‌شود. فیزیوتراپی و کاردرمانی نیز به بهبود عملکرد بدنی کمک می‌کند.
کورتیکواستروئیدها: در زمان حملات بیماری، این داروها برای کاهش التهاب تجویز می‌شوند.
درمان توان‌بخشی: شامل فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، و توان‌بخشی شناختی است که به بیماران کمک می‌کند استقلال خود را حفظ کنند.
تغییر سبک زندگی: تغذیه مناسب، فعالیت بدنی سبک، اجتناب از استرس و خواب کافی نقش مهمی در مدیریت بیماری دارند.

داروهای رایج در درمان ام‌ اس

امروزه طیف وسیعی از داروها برای کنترل بیماری ام‌اس وجود دارد. مهم‌ترین داروهای مورد استفاده عبارتند از:

اینترفرون بتا-۱a و ۱b: کاهش تعداد حملات و التهاب عصبی.
گلاتیرامر استات: تقلید از میلین و جلوگیری از حمله سیستم ایمنی به آن.
فینگولیمود و سیپونیمود: داروهای خوراکی برای جلوگیری از خروج لنفوسیت‌ها از غدد لنفاوی.
ناتالیزومب و آلملوزومب: داروهای تزریقی قوی‌تر برای موارد شدید.
اوکرلیزومب: برای نوع اولیه پیش‌رونده و عود کننده ام‌اس تأیید شده است.

مصرف این داروها باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود، چرا که ممکن است عوارض جانبی قابل توجهی داشته باشند.

آیا ام‌ اس در زنان شایع‌تر است یا مردان؟

بر اساس مطالعات و آمارهای جهانی، بیماری ام‌ اس در زنان حدود دو تا سه برابر بیشتر از مردان دیده می‌شود. دلایل این تفاوت هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما نقش هورمون‌های جنسی (مانند استروژن)، سیستم ایمنی قوی‌تر در زنان و تفاوت‌های ژنتیکی و زیست‌شناسی می‌تواند از عوامل مهم باشد.

همچنین برخی شواهد نشان می‌دهند که الگوی پیشرفت بیماری در مردان متفاوت است؛ به این معنی که مردان ممکن است علائم شدیدتر ولی با شیوع کمتر داشته باشند. با این حال، در هر دو جنس باید علائم به‌دقت پیگیری شده و درمان به موقع آغاز شود.

درمان ام اس با دکتر سارا جعفری فوق تخصص روماتولوژی در تبریز

دکتر سارا جعفری فوق تخصص روماتولوژی و بیماری‌های خودایمنی در تبریز، خدمات تخصصی در تشخیص و درمان بیماری مولتیپل اسکلروزیس (ام‌ اس) ارائه می‌دهد. ام‌اس یک بیماری خودایمنی پیچیده است که نیاز به پیگیری دقیق، تشخیص به‌موقع و برنامه درمانی مناسب دارد.

دکتر جعفری با بهره‌گیری از دانش فوق تخصصی خود در زمینه التهابات سیستم ایمنی و درمان دارویی نوین، می‌تواند به مدیریت مؤثر این بیماری کمک کند. درمان‌های ارائه‌شده شامل استفاده از داروهای تعدیل‌کننده ایمنی، کنترل علائم عصبی و ارائه توصیه‌های تغذیه‌ای و سبک زندگی سالم است. بیماران می‌توانند با مراجعه به مطب ایشان در تبریز از ویزیت تخصصی، پیگیری منظم و خدمات پزشکی پیشرفته بهره‌مند شوند. برای درمان ام‌اس، مشورت با پزشک با تجربه همچون دکتر جعفری می‌تواند تفاوت بزرگی در کیفیت زندگی بیمار ایجاد کند.