بیماری سلیاک و ارتباط آن با بیماری های روماتولوژی

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن مصرف گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار) باعث واکنش ایمنی در بدن شده و به دیواره‌های روده کوچک آسیب می‌زند. این بیماری می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی، سوءتغذیه و حتی تأثیرات فراتر از سیستم گوارشی شود. سلیاک ارتباط نزدیکی با بیماری‌های روماتولوژیک، از جمله لوپوس و آرتریت روماتوئید دارد.

در این مقاله، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و ارتباط آن با بیماری‌های روماتولوژی بررسی می‌شود.

علائم بیماری سلیاک و نشانه‌های گوارشی و غیرگوارشی

علائم سلیاک می‌توانند بسیار متنوع باشند و از مشکلات گوارشی تا علائم پوستی و عصبی متغیر باشند. برخی از مهم‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:

• مشکلات گوارشی: نفخ، اسهال مزمن، درد شکم، تهوع، کاهش وزن ناگهانی و مدفوع بدبو از علائم اصلی سلیاک هستند.
• کمبود مواد مغذی: آسیب به روده کوچک باعث جذب ضعیف مواد مغذی مانند آهن، کلسیم و ویتامین‌های گروه B می‌شود که می‌تواند به کم‌خونی و پوکی استخوان منجر شود.
• مشکلات پوستی (درماتیت هرپتی‌فورمیس): بثورات پوستی خارش‌دار و تاول‌دار که در اثر مصرف گلوتن ایجاد می‌شوند، یکی از نشانه‌های رایج سلیاک است.
• مشکلات عصبی و روحی: اضطراب، افسردگی، میگرن، نوروپاتی محیطی (احساس سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها و پاها) از دیگر علائم این بیماری هستند.
• خستگی مفرط: جذب ضعیف مواد مغذی و کم‌خونی می‌تواند باعث خستگی شدید در بیماران مبتلا به سلیاک شود.
• ناباروری و مشکلات هورمونی: در برخی از زنان، سلیاک درمان‌نشده می‌تواند باعث اختلالات قاعدگی و ناباروری شود.

لازم به ذکر است که برخی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علائم گوارشی ندارند و بیماری آنها فقط از طریق آزمایش‌های تشخیصی مشخص می‌شود.

روش‌های تشخیص بیماری سلیاک

تشخیص بیماری سلیاک نیازمند انجام آزمایش‌های تخصصی است، زیرا علائم آن ممکن است با سایر بیماری‌های گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و بیماری کرون اشتباه گرفته شود. مهم‌ترین روش‌های تشخیص سلیاک شامل موارد زیر هستند:

آزمایش خون (تست آنتی‌بادی‌های ضد گلوتن)

آزمایش آنتی‌بادی‌های IgA و IgG ضد ترانس‌گلوتامیناز (tTG-IgA و tTG-IgG): این تست یکی از دقیق‌ترین آزمایش‌های اولیه برای تشخیص سلیاک است.

آنتی‌بادی‌های اندومیزیال (EMA): این آزمایش حساسیت بالایی دارد اما معمولاً بعد از تست tTG-IgA انجام می‌شود.

آزمایش دپپتیدهای گلوتن ایمنوژنیک (GIP): این تست بررسی می‌کند که آیا گلوتن در بدن فرد وجود دارد یا خیر.

نمونه‌برداری از روده کوچک (بیوپسی)
در صورت مثبت بودن آزمایش خون، پزشک معمولاً بیوپسی روده کوچک را از طریق اندوسکوپی انجام می‌دهد. در این روش، یک نمونه کوچک از دیواره روده برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. آسیب به پرزهای روده نشان‌دهنده بیماری سلیاک است.

تست‌های ژنتیکی (HLA-DQ2 و HLA-DQ8)

این آزمایش برای بررسی مستعد بودن ژنتیکی فرد نسبت به بیماری سلیاک استفاده می‌شود. اگر فرد دارای این ژن‌ها نباشد، احتمال ابتلا به سلیاک بسیار کم است.

درمان بیماری سلیاک و مدیریت آن

تنها راه درمان قطعی سلیاک، رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن برای تمام عمر است. این رژیم باید به‌طور جدی دنبال شود تا روده کوچک بهبود یابد و علائم بیماری کاهش پیدا کند. نکات مهم در درمان سلیاک شامل موارد زیر است:

حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی

از مصرف مواد غذایی حاوی گندم، جو و چاودار خودداری کنید.

به ترکیبات مواد غذایی توجه کنید، زیرا برخی از غذاها به‌طور پنهان حاوی گلوتن هستند (مانند برخی سس‌ها، داروها و نوشیدنی‌ها).

مصرف غذاهای سالم و جایگزین‌های بدون گلوتن

مصرف غلات بدون گلوتن مانند برنج، ذرت، کوینوآ و ارزن پیشنهاد می‌شود.

از محصولات دارای برچسب “بدون گلوتن“ استفاده کنید.

مکمل‌های غذایی برای جبران کمبودها

بیماران مبتلا به سلیاک ممکن است به مکمل‌های آهن، کلسیم، ویتامین B12 و ویتامین D نیاز داشته باشند.

در صورت پوکی استخوان، پزشک ممکن است مکمل‌های کلسیم و ویتامین D تجویز کند.

مشورت با متخصص تغذیه

یک متخصص تغذیه می‌تواند به بیماران کمک کند تا رژیم غذایی خود را متعادل نگه داشته و از سوءتغذیه جلوگیری کنند.

ارتباط بیماری سلیاک با بیماری‌های روماتولوژیک

تحقیقات نشان داده‌اند که بیماری سلیاک با بیماری‌های خودایمنی روماتولوژیک ارتباط دارد. برخی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که در بیماران مبتلا به سلیاک شایع‌تر هستند عبارت‌اند از:

آرتریت روماتوئید (RA)

بیماران سلیاکی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آرتریت روماتوئید، التهاب مفاصل و دردهای مزمن مفصلی قرار دارند.

التهاب ناشی از سلیاک می‌تواند باعث تشدید التهاب مفاصل در RA شود.

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

در بیماران مبتلا به لوپوس، احتمال ابتلا به سلیاک بالاتر از جمعیت عمومی است.

هر دو بیماری ناشی از اختلال سیستم ایمنی هستند و می‌توانند موجب التهاب گسترده شوند.

سندرم شوگرن

سندرم شوگرن که باعث خشکی دهان و چشم‌ها می‌شود، ارتباط نزدیکی با سلیاک دارد.

حذف گلوتن ممکن است به کاهش علائم این بیماری کمک کند.

اسپوندیلیت آنکیلوزان

بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری التهابی ستون فقرات می‌تواند در بیماران مبتلا به سلیاک دیده شود.

رژیم بدون گلوتن در برخی موارد به کاهش التهاب کمک می‌کند.

پزشک متخصص درمان بیماری سلیاک در تبریز

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که باعث واکنش بدن به گلوتن شده و می‌تواند علاوه بر مشکلات گوارشی، بر سلامت کلی بدن نیز تأثیر بگذارد. تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش‌های خون و بیوپسی روده کوچک اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند سوءتغذیه و پوکی استخوان جلوگیری کند. درمان اصلی این بیماری، حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی است.

علاوه بر این، ارتباط بیماری سلیاک با بیماری‌های روماتولوژیک مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس نشان می‌دهد که این بیماری فراتر از یک مشکل گوارشی بوده و می‌تواند بر کل بدن تأثیر بگذارد. مشورت با متخصص گوارش و روماتولوژیست برای مدیریت این بیماری ضروری است.

اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید یا مشکوک به این بیماری هستید، مراجعه به متخصص گوارش و فوق تخصص روماتولوژی اهمیت زیادی دارد. دکتر سارا جعفری، فوق تخصص روماتولوژی در تبریز، یکی از پزشکان برجسته در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های خودایمنی مرتبط با سلیاک است. بیماری سلیاک علاوه بر مشکلات گوارشی، می‌تواند باعث درد مفاصل، التهاب مزمن و ارتباط با بیماری‌های روماتولوژیک مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس شود.